బాల శిల్పి ధర్మ పాద ప్రాణత్యా గం – కోణార్క్ సూర్య దేవాలయం – కుం దుర్తి నాగబ్రహ్మ చార్యు లు

దేశ విదేశస్తులను సైతం
ఆశ్చ ర్య పరుస్తున్న విశ్వ కర్మ
వం శీయుల నిర్మా ణ కౌశల్యం అయిన
కోణార్క సూర్య దేవాలయ నిర్మా ణ
చరిత్ర. బాల శిల్పి ధర్మ పాద త్యాగ
ఫలం – కోణార్క సూర్య దేవాలయ
నిర్మా ణము గం గ వం శపు రాజు
అయినమూడవ అనం గ భీమదేవుడు
క్రీస్తు శకం 13 వ శతాబ్ద ఆరం భమైన
పిదప కళిం గ సిం హాసనమున రాజు
అయ్యా డు.అతని కుమారుడైన
నరసిం హ దేవుడు రాజ్య ము నకు
రాజు అయ్యి క్రీ. శకం .1238 నుం చి

1264 వరకు పరిపాలిం చాడు. ఒకరోజు వేకువ ఝాము కలలో సప్త సప్తినులు పూం చిన రధము పైన దివ్య మం గళ రూపము తో తేజో విరాజమానుడైన సూర్య
భగవానుడు దర్శనం జరిగినది.ఆరోగ్య ప్రదాత అయిన ఆదిత్య స్వ రూపములో సూర్య భగవానుడు ఒక అపూర్వ మం దిరం నిర్మిం చమని ఆజ్ఞాపిం చాడు.ఆ స్వ ప్న ము
నుం చి మేల్కొ నిన రాజు పట్టపు దేవిని మేల్కొ లిపి స్వ ప్న విషయము తెలిపి సామం త రాజులతోటి, ప్రధాన మం త్రి శిబిసాన్త్ర , మధ్వా చార్యు లు శిష్యు లైన నరహరి
తీర్థుల, పం డిత కవుల , పురోహితులు తోటి రాజ సభను ఏర్పా టు చేసి తనయొక్క స్వ ప్న వృ త్తాం తము తెలిపి చర్చ జరిపిన పిదప రాజు పూరి సమీపము నం దలి
గోపా గ్రామ వాస్తవ్యు లైన తన ఆస్థాన రాజ శిల్పా చార్యు లు,వాస్తు స్థపతి వర్యు లు అయిన బ్రహ్మ శ్రీ విషుమహారాణ కు పురాణ ప్రశస్తీ కలిగిన చం ద్ర భాగ నదీ
తీరమున ద్వా దశ ఆత్మ స్వ రూప సూర్య మం దిర నిర్మా ణమును చేయవలసినదిగా పురస్కా పూర్వ ఆజ్ఞాపన చేసినారు.రాజుగారి ఆజ్ఞ తీసుకున్న స్థపతి వర్యు లు మిత్ర
వనం నం దు బాల భానుడి ప్రధమ కిరణం పడిన చోటును ఆలయ నిర్మా ణమునకు తగిన స్థలముగా రాజు గారికి , మం త్రి బృ దం నకు తెలిపినారు.ఈ విషయము
జరిగే సం దర్భా నికి విషుమహారాణ భార్య గర్భ వతి.రాజాజ్ఞ అయిన సూర్య దేవాలయ నిర్మా ణము గురిం చి భార్య కు తెలిపి చేతివేలికి తన గుర్తుగా ఉం గరము తొడిగి
నిర్మా ణ సమయములో క్షేమ వార్తలు తెలియజేస్తాను అని చెప్పి నాడు అం త ఆ ఇల్లాలు కర్పూ ర నీరాజనం తోటి నిర్మా ణమునకు పం పినది.కుశ భద్ర నది ,
చం ద్రభాగ నది కలిసే ప్రదేశ ప్రాం తము అయిన మిత్ర వనం .కులదేవత అయిన రామ చం డీ దేవత పూజ చేసి,విషు మహారాణ తాత ముత్తాతలు నిర్మిం చిన విరజ
ఆలయ , లిం గరాజ, జగన్నా ధ దేవాలయములు నిర్మా ణ శైలి జ్ఞప్తికి తెచుకొని పునాదులు తీయించి శిలాన్యా సం మొనర్చి నాడు.పన్నెం డు వేల మం ది శిల్పు లు,శిల్ప
కుమారులు రేయింబవళ్లు నిర్మా ణపని చేస్తున్నా రు.దేవాలయ నిర్మా ణం యొక్క విమాన శిఖర శిల అమర్చు వరకు పూర్తి అయ్యినది.అప్ప టికి నిర్మా ణం ఆరం భిం చి
16 సం వత్స రములు అయ్యిం ది.పద్మ శిల శిఖర భాగమునకు జేరుట మాత్రము మిగిలియున్న ది. ఒకే శిలను ఉపయోగిం చి దధి కుం భము 30 అడుగుల ఎత్తు 56
వేళా మణుగుల భారము కలిగిన ఆ శిల సరిగా అమర్చు ట కుదరటం లేదు. ప్రధాన శిల్పి ఎం త ఆలోచిం చిన రోజులు గడిచిపోవుతున్నా యి కానీ సరిగా అమర్చు ట
కుదరటం లేదు.ప్రతిష్టాపన శుభ ముహూర్తము దగ్గరపడుతుం ది. ఆ ముహూర్తం దాటి పోయిన అట్టి ముహూర్తం చాలా కాలం వరకు దొరకదని రాజ
పురోహితులు రాజును తొం దర చేయసాగిరి. పద్మ శిల అమర్చు పని పక్షము రోజులలో పూర్తి కాక పోయిన యెడల 12 వేల మం ది శిల్పు లు శిరస్సు లు ఎగురును
అని ఉత్తర్వు లు ఇచ్చె ను. 15 రోజులల్లో ఎదో ఒక ఉపాయం ద్వా రా దానిని అమర్చ వచ్చు అని నమ్మ కం తో ఉం డి ఒక భటుని పిలిచి గోప గ్రామమున తన రాక కై
ఎదురుచూచున్న ఇల్లాలికి వార్త తెలిపెను.ఇలా నిర్మా ణము జరుగుతున్న సమయములో అప్ప టికే ఒక మగ శిశివును ప్రసవిం చెను.ఆ బాలునికి విషు మహారాణ
తాను నిర్మి స్తున్న ధర్మ దేవత పేరు తో ధర్మ పాద అని పేరు పెట్టాడు.పుట్టినది మొదలు ఆ పిల్లవాడు తం డ్రిని సరిగా ఎరుగడు. తల్లిదగ్గరనే తమ వాస్తు శిల్ప కళా
సాం ప్రదాయ విషయములు నేర్చు కున్న వాడై షోడశ వర్షములకే నిర్జీవ శిల ఖం డములకు జీవం పోయుచున్నా డు. భటుని వార్త విన్న ఆ బాల శిల్పి తన తం డ్రి
యాజమాన్య మున నిర్మిం చబడుతున్న సూర్య దేవాలయముయొక్క శిల్ప చాతుర్య మును కన్ను లార ఎప్పు డు చూచి ఆనం దిం తునా అని పలురకాల ఆలోచన చేస్తూ
తం డ్రి దగ్గరకి వెళ్ళటానికి అనుమతిం చాలి అని ప్రతిరోజూ మారం చేయసాగెను.ఒక నాడు విషు మహారాణ తనకు జ్ఞాపకం గా ఇచ్చి న ఉం గరమును ఇచ్చి

(https://www.gotelugu.com/index.php)

SHARES

పం పెను.ధర్మ పాద చాల సం తోషం తో తన సహా పాటి అయిన స్వ రయుతో తల్లి అనుమతి తీసుకొని దేవాలయం నిర్మా ణం జరిగే ప్రాం తమునకు వెళ్లెను.
అల్లం తలో దధి కుం భ సూన్య మం దిరం కనిపిం చిం ది.ఆరోజు కూడా దధి కుం భం పైకి చేర్చ లేక పోయారు.శిల్పు లు ఆనాటి పనిని ఆపి తమ తమ నెలవులకు
వెళ్లారు.ఆనాటి ఆ వెన్నె ల వెలుగు లో శిల్ప ఆకృ తులు శైలిని గమనిస్తున్నా డు ధర్మ పాద. అం తలో అక్క డికి విషు మహారాణ అక్క డికి వచ్చి ఆ బాలుని పోలికలు
చూసి ఎం తో ఆప్యా యత కలిగిం ది . ఈనాటికి నా కుమారుడు కూడా ఇం త అయ్యే వాడు అని ఆలోచన చేసాడు విషు మహారాణ.ధర్మ పాద దగ్గరికి వెళ్లి ఈ పం డు
వెన్నె లలో ఒం టరిగా ఎం ఆలోచిస్తున్నా వు అని అడిగాడు.అప్ప డు ధర్మ పాద పెద్దలకి నమస్కా రములు నేను మాటల తో వివరిం చలేని ఈ దేవాలయ నిర్మా ణ
శిల్ప చాతుర్య మును కన్ను లతో ఆనం దిస్తున్నా ను అన్నా డు. దధి కుం భము సం ఘటితం ఎం దుకు చేయలేక పోతున్నా రో మధ్య ఆకర్ష ణ బిం దువును
ఏర్ప రుచుటలో ఎం దుకు శిల్పు లు చాల కష్టపడుతున్న ది తెలియడం లేదు అని అన్నా డు ధర్మ పాద.దేవాలయం యొక్క కేం ద్ర బిం దువునకు మధ్య ఆకర్ష ణ
బిం దువును ఏర్పా టు చేస్తే దధి కుం భం సరిగ్గా అమరుతుం ది అని శాస్త్రం చెబుతున్న ది కదా అని ఘన కేం ద్ర స్తానం సరిగా లేని కారణం చేత సరిగా కేం ద్ర
బిం దువునకు మధ్య ఆకర్ష ణ బిం దువు ను సరిగా లెక్క కట్టలేక పోతున్నా రు అని ధర్మ పాద చెప్పా డు. ఎన్నో గొప్ప దేవాలయము లు నిర్మిం చిన ఇం త మం ది
శిల్పు లు పనిచేస్తున్న ఈ నిర్మా ణము సరిగా లేదు అనినీ కుర్ర తనము తో ఇం త రీతిన పెద్దలు అయినవారిని నిరసిం చి పలుకుట నీకు శ్రేయస్సు కాదు అని
అన్నా డు విషు మహారాణ. అప్పు డు బాల శిల్పి ధర్మ పాద పెద్దలు అయినవారికి కూడా కొన్ని సార్లు పొరపాటు పడవచ్చు నా పైన కారాలు మిరియాలు నూరకుం డా
మధ్య ఆకర్ష ణ బిం దువు సరిగా ఉన్న ది లేనిది పరిశీలిం చమని ధర్మ పాద అన్నా డు ఇలా వాదోప వాదముగా జరుగుతున్నా చర్చ నుం చి ఆలోచన చేసి తమ
లోపము ఎత్తి చూపుతున్న ఆ బాలుని నిం ద చేస్తూ గర్వం గా అక్క డ నుం డి విషు మహారాణ గారు వెళ్ళిపోయారు.కొం త సేపటికి శాం తిం చిన విషు మహారాణ
అం దరు నిద్రస్తున్న సమయములో కొద్దీ మం ది ముఖ్య శిల్పు లు తో చివరగా శిఖర శిలను అమర్చ డానికి ప్రయత్నం చేసి విఫలం అయ్యా డు.ఆ సమయములో
మేల్కొ ని ఉన్న ఆ బాల శిల్పి ధర్మ పాద అవ్వ ని పనిని మరల మరల ఎం దుకు యత్నిం చెదరు అని అనగా ఆ మాటలు విసిగి పోయి ఉన్న ఆ శిల్పు ల మనస్సు కు
మరిం త ఇబ్బం ది అనిపిం చాయి. ఆ శిల్పు లలో ఒకరు కోపిం చి ఓరి డిం భకా నీకు చేతనైన ప్రయత్నిం చు . మాకు ఇక దీని తో పనిలేదుఈ పని అవ్వ దు కాబట్టి
మేము ఎలాగూ రాజుయొక్క ఆజ్ఞ వలన మేము తెల్లవారినాక ఎలాగూ బ్రతుకము అని పలికి కొద్దీ మం దిని తీసుకొని వెల్లిపోయెను. ధ్రువుడు,
అభిమన్యు డు,శం ఖచూడుడు వలె మనకి అసాధ్య ము అయ్యినది ఆ పిల్లవానికి సాధ్యం కావచ్చు అని ఒక వృ ద్ధ శిల్పి మాటలకు మిగిలిన శిల్పు లు అం దరు
సమ్మ తిం చిరి. నాయక శిల్పి అయిన విషుమహారణా ఏమి మాట్లాడలేక మౌనము వహిం చెను. ఆ సమస్య తీర్చు టకు ధర్మ పాద కు అనుమతి ఇచ్చి రి.
కులదేవతకు,వం శ శ్రేష్ఠులకు,మాత పితరులకు నమస్క రిం చి నిర్మా ణము పరీక్షిం చి దధి కుం భ ము అమర్చు టకు అడ్డముగా ఉన్న ఇనుప కమ్మీ ని ఊడబీకి
మధ్య కర్ష ణ బిం దువుయొక్క వాలయమునకు కేం ద్రమును సరిచేసినాడు.కొం దరు శిల్పు ల సహాయముతో చిటికెలో పద్మ శిలను అమర్చి మిం చిన సం తోషముతో
పక్క న ఉన్న శిలా ఖం డం పైన ఆనం దము తో నవ్వు తూ కూర్చు న్నా డు. అక్క డ ఆ సం దర్భములో ఎటుచూసినా కోలాహలం గా వాతావరనము తయారు
అయ్యిం ది. చిన్న బాలుడు మేటి శిల్పు లము అయిన మనం చేయలేని కార్య ము చేయుట ఏమి అని ఇది ఎలా సాధ్య ము అయ్యిం ది. ఒక పిల్లవాడి చేతిలో ఈ
నిర్మా ణము విషయములో ఇలా చేసిన పని విషయములో ఇలా అవమానం పొం దాము అని భావన చేసి , ఈ విషయము ఆనోటా ఈనోటా పడి రాజు చెవిలో
పడిన ఇం త కాలము నిర్లక్ష్య వైఖరితో నిర్మా ణము లో చిన్న మార్పు చేయలేక ఇం త కలం వృ ధా కాలయాపన ఖర్చు చేసినారు అని అం టారు ఈ అవమానం కన్నా
రాజు చేతిలో శిరస్సు చ్చే దనం ద్వా రా చని పోవుట మేలు కదా అని భావన చేసినారు.ప్రధాన శిల్పి కి ఈ అపకీర్తి వస్తుం ది కదా అని అట్లు రాకూడదు అని ఇప్పు డే ఈ
బాలుని ఈ ప్రాం తము దాటిపోక మునుపే అం తము చేస్తే నిర్మా ణ విషయములో జరిగిన పొరపాటు రాజుకు తెలియకుం డా ఉం టుం ది కదా నాయక శిల్పి ని
ప్రోత్స హిం చెను.అం త ఆ నాయక శిల్పి మిగతా శిల్పు ల ప్రలోభానికి లొం గి ఒక కత్తి తీసుకొని ఆ పిల్లవాడు వెళ్లే మార్గమున ఆగి నిన్ను అభినం దిం చ లేకుం డా
ఉన్నా ను అని నీయొక్క విజ్ఞాన శాస్త్ర ప్రజ్ఞ నీ ప్రాణములనే బలి కోరనున్న ది అని పలికినాడు.ఆ మాటల సం ఘటన కి ఆశ్చ ర్య పోయిన ధర్మ పాద తాను గోపా
గ్రామము నుం చి తన తం డ్రి ని వేడుకుతు వచ్చి న విషయము తెలిపినాడు. పుట్టినది మొదలు నా తం డ్రి మొహం కూడా తెలియదు. అని దీనం గా చెప్పె ను.
అసం పూర్ణం అయిన కార్య మును సం పూర్ణము చేసి కులప్రతిష్ఠ చేసితిని. అం దులకు నాకు ఈ ఫలం దక్కి నదా అని తం డ్రిని తలుచుకొని ఏడవ సాగెను.ఒక్క సారి
గా ఎత్తిన కత్తిని అట్లే పారవేచి ఒకనాడు పిల్లవాని పోలికలు గుర్తిం చిన విషమహరాణ అది ఈనాడు నిజం అయ్యె ను అని తన భార్య కు జ్ఞాపకం గా ఇచ్చి న
ఉం గరము అతని వద్ద చూసి పుత్ర వాత్స ల్య ముతో ఒడిలోకి తీసుకొని సేద తీర్చి ఆలిం గనం చేసుకున్నా డు.పిల్లవాడికి జరుగనున్న ఆపద తెలిపి భాద పడుతూ
సురక్షిత ప్రాం తమునకు చేరవేసినాడు. దూరం నుం చి ఈ విచిత్ర సన్ని వేశం చుసిన మిగతా శిల్పు లు విషుమహారణా పుత్ర ప్రేమ స్వా ర్ధ బుద్ది తో మన అం దరి
ప్రాణములు తో చెలగాటం ఆడుతున్నా డు అని గ్రహిం చి ఈ బాలుడు నీ పుత్రుడు అయినా సరే వదిం చాల్సిం దే అని , వేరే వారి పుత్రుడు అయితే నీవు ఇట్లా విడిచి
పెడతావా అని నీకు ఈ 1200 శిల్పు లు కావలెను ఈ బాలుడు కావలెనా తేల్చు కోమని అన్నా రు. పాపం విషు మహారణాయొక్క ధర్మ సం కట స్థితిని అర్ధం
చేసుకున్న బాల శిల్పి ధర్మ పాద శిల్పు ల నుద్దేశిం చి నా ఒక్క ని ప్రాణమునకు 1200 మం ది శిల్పు ల ప్రాణం బాలి అగుట భావ్య ము కాదు అని నా తం డ్రికి
వం శమునకు అప్రదిష్ట రాకూడదు అని తలచి మం దిరం యొక్క చివరి భాగమునకు చేరి దివాకర , కర్మ సాక్షి నా చివరి నమస్కా రం అం దుకొనుము అని,
చం ద్రభాగ నదీలో దుమికి తన తల్లికి తన మరణ వార్త తెలుపమని చెప్పి ఆత్మా ర్ప ణ చేసుకున్నా డు. స్వా ర్ధ పిశాచులైన శిల్పు ల పైన కోప్ప డుతూ హృ దయ
విదారకము అయిన ఈ సం ఘటన వలన విషు మహారాణమూర్ఛ పోయాడు.

———–